De lading dekken

In de koffiekamer zei een collega: “zo kan ik toch niet functioneren!”

Iedereen leek precies te begrijpen wat ze bedoelde, gezien het instemmende gemompel. Ik wist niet wat er was voorgevallen, dus ik kon ik situatie niet beoordelen. Nu ben ik zelden in staat situaties goed te beoordelen, het is werkelijk een ramp soms - maar dat terzijde. Ik geloof dat ‘functioneren’ geen vaagtaal is in de zin van een modieuze kreet die iets moeten verhullen (meestal slechte bedoelingen of een gapende leegte). Niet iets voor Japke-d dus. Op een bepaalde manier drukte de collega alles heel precies uit met dat ‘niet kunnen functioneren’ want iedereen begreep haar toch? Functioneer ik? Dat vroeg ik me als eerste af. En zo ja. Wat betekent dat dan? Een apparaat functioneert als het werkt, als het doet wat het geacht wordt te doen. Als ik werk doe ik heel vaak níet wat ik geacht wordt te doen. En andere dingen doe ik wel. Ik ben geen apparaat. Ik sta lang te praten met een leerling die een zielig of een zouteloos verhaal vertelt. Ik doe dat wél terwijl ik het niet hoef te doen en ondertussen is het een chaos in de klas en vergeet ik het huiswerk op te geven. Is dat niet-functioneren?

Op een ochtend was de koffieautomaat stuk. Het ding functioneerde niet, zeg maar. Geen koffie. Ik had kunnen zeggen “wat jammer dat ik nu geen koffie kan drinken”, maar dat zijn woorden die niets willen betekenen, dus wat ik zei was: “Zo kan ik niet functioneren!” Ik vond het flauw, en dat was het ook, maar er werd instemmend geknikt. “Nee, ik ook niet” hoorde ik om me heen. Het is fijn als mensen uitstekend begrijpen wat je zegt, eigenlijk maakt het niet zoveel uit of je het zelf wel begrijpt. Taal dekt de lading nooit, dat is algemeen bekend, over het tekortschieten van taal is al veel geschreven, door Wittgenstein bijvoorbeeld, maar hemel daar kan ik niet over spreken. Dat taal desondanks wel altijd een lading dekt, misschien zonder dat je weet welke precies, daar wordt minder bij stilgestaan. Misschien kan je beter zeggen dat taal een lading onthult. En dat het vaak een verrassing is welke. En dat het niet voor iedereen dezelfde lading is, ook al knikt iedereen instemmend. Het biedt veel mogelijkheden. Ook voor schrijvers.