Allemaal geslaagd (column Trouw 21 mei)

Ik zit in het voetbaldoel achterin de sporthal. Op een podiumpje. Ik ben weer keeper en centrale verdediger tegelijk, drie en een halfuur lang. Ik kijk naar de ruggen van het hele 5 havo niveau. Het is mooi om te zien hoe iedere leerling het examen na ruim een week op zijn eigen wijze heeft geritualiseerd. Pennen rechts, eten en drinken links, papieren geordend, sommigen schroeven hun gele oordoppen in. Een eind verderop zitten Wietze en Barend, mijn mentorleerlingen, ze dragen de zweetbandjes die ze van mij gekregen hebben. Ik denk niet dat ze het ding bovennatuurlijke krachten zijn gaan toeschrijven, maar leuk vind ik het wel. Nu ja, misschien zweten ze gewoon als koeien. Het is warm.

Vlakbij mij zit Milan. Wat een boom van een kerel is dat geworden! Ik gaf hem nog les in de derde, lastige jongen. Zijn handen waren toen al twee keer zo groot als de mijne en zijn vingers altijd een beetje vuil. In zijn buurt gingen steevast dingen kapot: snoeren, gitaarsnaren, drumvellen, versterkers. Je kon hem nooit echt de schuld geven, zijn puberbrein kon dat omhoogschietende lijf gewoon niet helemaal onder controle krijgen. Dat morsige, dat vijftienjarige jongens kenmerkt, heeft hij van zich afgeschud, de vuistdikke gebruiksaanwijzing lijkt niet meer nodig. Totaal ongevaarlijk is hij geworden. Het is net alsof wij hem getemd hebben, zoals hij daar zit.

Op het tafeltje van Milan liggen de volgende versnaperingen uitgestald: drie stroopwafels, twee kruidkoekrepen, zes sultana’s, pakje Dextro Energy. Twee pakjes chocolademelk en een halve liter ice tea staan naast hem op de grond. Het valt me op dat havoleerlingen aanzienlijk meer etenswaren de zaal in slepen dan vwo’ers. Ik zie broodjes tonijnsalade, kaasstengels, bakken met nootjes. Zelfs een zak paaseitjes. Aan de vwo-kant overheerst een meer ascetische benadering: een flesje water en een ligakoek. Na een uur moet Hakan plassen. Het is een eind lopen, alle kandidaten waar hij langskomt kijken even op. Daarna spoelt een pisgolf door de havo-afdeling die drie kwartier aanhoudt. Havisten moeten vaker naar de WC dan vwo’ers. ‘Zelfs in de examenzaal zijn die havo-gasten nog bewerkelijker,’ zei de collega die steeds mee moest lopen naar het toilet.

Zo kijk ik langzaam de vijf in de klok. Het is nog steeds warm. Milan heeft nog drie sultana’s over. Ik bedenk ineens dat van deze kinderen een op de vijf niet in één keer zal slagen, want dat is ieder jaar zo, overal. Een ijzeren wet. Ik vind die gedachte op dit moment onverdraaglijk. Ik zie honderd gekromde ruggen, honderd harde werkers. Ik kan mij domweg niet voorstellen dat er ook maar één van hen dit examen niet zal halen. Het gaat er gewoon niet in bij mij, nee, geen twijfel mogelijk. Allemaal geslaagd.