Zeep & Glimmende Neuzen

‘In den beginne schiep God de hemel en de aarde en de zeep, opdat men die zou kunnen meenemen in een rugzak.’

Deze zin las ik in In de ban van de tegenstander van Hans Keilson. Ik vind dit misschien de beste zin uit het boek. Niet omdat er waarheid in schuilt. Integendeel – ik denk dat er geen mens is die gelooft dat er ook maar een greintje waarheid in die zin zit, christenmensen noch godloochenaars. Ik vind hem ook niet goed omdat hij zo absurd is, want ook dat is hij bij nader inzien niet.

De vader van de hoofdpersoon pakt met zorg een rugzak in, met spullen die hij noodzakelijk acht voor de reis naar een vernietigingskamp. De jongen vraagt naar de inhoud. Het eerste dat de vader noemt is het stuk zeep. ‘Zeep was dus het eerste wat hij had meegenomen. Alsof er op de hele wereld niets belangrijkers was dan een stuk zeep om mee te nemen op zo’n reis, en alsof God op de eerste scheppingsdag meteen ook de zeep had geschapen.’ Daarna komt die zin.

Dit is genoeg uitleg waarom het zo’n mooie zin is. Meer uitleg zou misdadig zijn. Zoiets als een mop uitleggen, maar dan erger. Zeggen waar je verstopt zit, terwijl degene die hem is nog staat te tellen met zijn gezicht tegen een muurtje. Maar dan erger, veel erger.

Ik denk dat het hele oeuvre van Grunberg schatplichtig is aan deze zin over de schepping van de zeep, ook al heeft Grunberg de zin misschien nooit gelezen. De zin is geschreven in 1959. Ik vind deze zin van Grunberg ook heel goed: ‘Toen ik klaar was zei Broccoli: “nu zullen wij niet terechtkomen in de lade met glimmende neuzen”’. Ik vind heel veel zinnen van Grunberg goed, maar deze schiet me nu toevallig te binnen. De zin van Grunberg krijgt net als bij Keilson genoeg context om boven zijn absurditeit uit te stijgen en eh, waar te worden. Volgens Broccoli rangschikken filmproducenten acteurs naar lichamelijke gebreken, ieder gebrek zijn laatje. Een glimmende neus is een akelig gebrek. Een glimmende neus moet gepoederd worden, want Broccoli wil een ster worden. Vandaar.

Toch is de zin van Keilson veel beter en mooier, en ook dat verdraagt geen nadere uitleg. Grunberg heeft geloof ik niet zoveel met mensen. Keilson wel, en zeker met zijn vader, die hij grondig veracht om de komedie met de rugzak en de zeep. Ja, misschien is het bij nader inzien wel de beste zin die ik dit jaar las.