Geschiedenis is nooit saai (Column Trouw 22 mei)

Er zwemmen eenden in de plassen op het sportveld. Het is koddig om te zien, maar niet leuk voor de gymleraren. Binnen gymmen kan niet tijdens de examens. Na twee uur dapper buikschuiven op het zeiknatte veld nemen de gymmers een moedige beslissing: Theorieles. In een lokaal. Over honkbal. The Art of Fielding. De rest van de week kunnen cricket, lacrosse en onderwaterschermen nog aan bod komen maar daarna moet het echt droog worden. 

Ondertussen is het prima weer voor een examen. Geen jongmens zal verlangend naar buiten staren tijdens het leren. Boeken zijn ineens een serieus te nemen vorm van tijdverdrijf. En dat komt goed uit: Dinsdag is Geschiedenisdag.

Met speciale interesse volg ik het examen Geschiedenis. Dat is omdat ik geschiedenisboeken meestal kan begrijpen, maar ook omdat ik van de ambivalentie in het vak houd, de mogelijkheid, of zelfs de noodzaak, om vanuit verschillende gezichtspunten naar de feiten te kijken. 

De onderwerpen dit jaar zijn De Republiek in een tijd van vorsten, en De Verenigde Staten 1865-1965. Als u dat saai vindt klinken wil ik dat weerspreken. Geschiedenis is nooit saai. Geschiedenis gaat altijd over strevende, falende, vechtende, vluchtende, konkelende, overmoedige of laffe mensen en hoe zij hun tijd en ruimte vorm geven, of erdoor vermalen worden. Als dat niet boeiend is vreet ik mijn veertiendelige Atlas van de Wereldgeschiedenis op.

Na mijn surveillancedienst kom ik historicus Roen tegen. ‘Zitten er nog leuke bronnen bij?’ is het eerste wat hij vraagt. Ik begin meteen illegaal te lekken over de opgaven. Er waren twee politiek getinte brieven van Alva afgedrukt, in de ene brief toont hij zich mild en berouwvol, in de tweede een bloeddorstig tiran. De vraag is hoe dit verschil in toon is te verklaren. Twee gezichten van Alva. Schitterende vraag. 

De schokkendste bron is een tekstje uit een Amerikaans schoolboek uit 1931, over bevrijde slaven. ‘Ze begonnen te stelen en te plunderen. Veel onnozele negers dachten dat het eigendom van hun vroegere bazen van hen was.’ Het punt dat zich opdringt is krachtig en zal leerlingen weten te raken. Er ontstaat bij ons in ieder geval meteen een discussie in de koffiekamer. In hoeverre is de inhoud van ónze schoolboeken eigenlijk universeel en waardenvrij?  

Ondertussen schuift een gymklas een lokaal in voor de eerste theorieles. De regen gaat over in druppen.